Na polsko-niemieckiej granicy powstało kilkadziesiąt kilometrów tras rowerowych

Przez gminę prowadzi biegnąca nad Nysą, zrewitalizowana i zabezpieczona przed wjeżdżaniem samochodów asfaltowa droga dedykowana wyłącznie rowerzystom, a przez miasto szutrowa trasa nad Nysą Łużycką. Jak mówi Rafał Gronicz, burmistrz Zgorzelca, można wreszcie bezpiecznie dojechać z miasta do sztucznego jeziora, które jest jedną z atrakcji regionu:

- W Radomierzycach nad samą Nysą funkcjonuje samorządowy ośrodek, Centrum Rekreacyjno Turystyczne, gdzie można zupełnie bezpłatnie wypożyczyć rower na cały dzień - mówi szefowa Centrum, Małgorzata Krawczyńska. W weekendy trudno znaleźć wolny rower, choć jest ich tam kilkadziesiąt:

Ryszard Kotowicz, który od lat przemierza tamte okolice na rowerze mówi, że u nas system dopiero raczkuje i odbiega mocno od tego co jest po niemieckiej i po czeskiej stronie granicy:

Trasa Zgorzelec miasto. Długość całej proponowanej trasy wynosi nieco ponad 6 km

Dworzec kolejowy Zgorzelec Ujazd:

Budowę dworca dla stacji Moys (dzisiaj Zgorzelec Ujazd) rozpoczęto w 1876 roku. Był to drugi dworzec dla Görlitz i jedyny dworzec kolejowy na prawym brzegu rzeki, na obrzeżach wschodniej części miasta. Dzisiaj to stacja graniczna, którą Dolny Śląsk wita przyjeżdżających z Niemiec i żegna opuszczających Polskę, a przy tym przykład rzadko spotykanej na Dolnym Śląsku stacji widłowej, którą tworzą dwie sekcje: węgliniecka i lubańska, biegnące po obu stronach niewielkiego budynku dworcowego. Tuż przed wiaduktem kolejowym na Nysie Łużyckiej obie linie łączą się w jedną, prowadzącą do dworca w Görlitz.

Z dworca wyjeżdżamy w kierunku wschodnim, aleją kasztanową, na końcu której skręcamy w prawo. Tuż za torami kolejowymi ponownie skręcamy w prawo (przed budynkiem szkoły ponadgimnazjalnej im. E.Plater) i jedziemy w kierunku zachodnim, wzdłuż wiaduktu kolejowego na Nysie Łużyckiej

Wiadukt kolejowy na Nysie Łużyckiej:

Most zbudowany w latach 1844-1847 przez architekta Gustava Kießlera. Jeden z czterech najdłuższych mostów kamiennych w Polsce i najdłuższy taki w Niemczech. Ma 448 m długości i jest krótszy od mostu w Bolesławcu (519 m), ale wyższy od niego (maksymalnie 35 m nad lustrem wody). Wzorowany na kamiennych mostach rzymskich, wyglądem przypomina akwedukt. Cechują go lekkość, prostota i elegancja formy. Konstrukcję nośną tworzą przyczółki kamienne oraz 30 przęseł łukowych, opartych na 27 kamiennych i 2 betonowych filarach. Za budulec posłużył miejscowy granit i cement sprowadzany aż z Anglii i Tarnowskich Gór. Środkowe przęsła, wysadzone przez wycofujących się Niemców w maju 1945 r., odbudowano jeszcze w tym samym roku. Obecnie to most graniczny, wchodzący w skład europejskiego korytarza transportowego E 30.

Jadąc wzdłuż wiaduktu dojeżdżamy do gruntowej drogi rowerowej, która biegnie w kierunku południowym i prowadzi przez Park Ujazdowski

Park Ujazdowski:

Zarządzany przez Lasy Państwowe park krajobrazowy, rozciągający się od mostu kolejowego na Nysie Łużyckiej, daleko na południe. Obejmuje tereny leżące za rzeką Czerwona Woda i stanowiące europejski obszar chroniony „Natura 2000". Przed wojną północna część parku nosiła nazwę Jägerwäldchen i służyła wojsku, które miało tu swoje strzelnice. Przy ścieżce spacerowej uważny obserwator odnajdzie kamień upamiętniający tragiczną śmierć żołnierza Królewskiego Pruskiego Batalionu Jegrów, który utonął w tym miejscu.

Po drodze mijamy malownicze rozlewiska Nysy. Droga prowadzi nas do ul. Francuskiej, gdzie łączy się ze ścieżkami rowerowymi prowadzącymi w kierunku południowym. Przejeżdżamy mostek na rzece Czerwona Woda. Znajdujemy się w części miasta Ujazd (przed wojną majątek Moys). Po prawej stronie, w głębi widoczne zabudowania przypominające pałac.

Barokowy dworek rodziny Raschke:

Dworek z 1730 roku z charakterystycznym czterospadowym dachem, zwieńczonym wieżyczką z iglicowym hełmem. W narożniku budynku, na wysokości pierwszego piętra, zegar słoneczny. Pierwszym właścicielem dworu był Daniel Friedrich Wilhelm Raschke, członek Saksońskiej Rady Wojennej, toteż gościli tu król pruski Fryderyk I, książę Wilhelm Hohenzollern, czy pruski kanclerz Karol August von Hardenberg. W 1759 roku dwór odziedziczył Salomon Friedrich Lingke. Do 1896 roku budynek był siedzibą jego rodu, później nabyło go miasto Görlitz.

Mijamy dwór i jadąc prosto, dojeżdżamy do ul. E. Orzeszkowej. Skręcamy w prawo i po kilku metrach w lewo. Wjeżdżamy w ul. Aleja Ujazdowska. Cały czas poruszając się drogą rowerową jedziemy w kierunku Europejskiego Centrum Pamięć Edukacja Kultura przy terenie byłego niemieckiego obozu jenieckiego Stalag VIII A.

Trasa Zgorzelec gmina: długość całej proponowanej trasy wynosi 11 km

Europejskie Centrum Pamięć Edukacja Kultura

Na styku gmin wiejskiej i miejskiej Zgorzelec, tuż obok terenu byłego Stalagu VIII A znajduje się Europejskie Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura. To jedyny tego typu projekt na obszarze Euroregionu Nysa. I miejsce szczególne, dedykowane pamięci, ale też nauce i kulturze, włączonym w proces uwrażliwiania, uświadamiania i edukacji historycznej, które łączy funkcje Narodowego Miejsca Pamięci, ośrodka kultury i placówki edukacyjnej. Postacią, która spaja dwa światy – okres II wojny światowej, naznaczony cierpieniem i śmiercią jeńców Stalagu VIII A oraz czasy współczesne – jest Olivier Messiaen, francuski kompozytor, który w obozie spędził dziewięć miesięcy. W tym czasie ukończył wspomniane już dzieło „Kwartet na koniec czasu", które weszło na trwałe do kanonu historii muzyki poważnej XX w.

Zwiedzanie obiektu i oprowadzanie po pozostałościach Stalagu możliwe po uprzednim umówieniu telefonicznym

Stalag VIII A

Stalag VIII A, niemiecki obóz jeniecki dla szeregowych i podoficerów, utworzony już w sierpniu 1939 roku w Görlitz Moys (dzisiejszy Zgorzelec Ujazd). Początkowo mieścił się przy drodze na Lubań (Leopoldshainerstraße) i miał charakter przejściowy (Durchgangslager). Przetrzymywano w nim pierwszych jeńców polskich, zmuszając ich do budowy właściwego obozu. Szacuje się, że od 1939 do 1945 r. przez Stalag VIIIA przeszło łącznie ok. 120 tys. jeńców różnych narodowości, w tym: Polacy, Belgowie, Francuzi, Jugosłowianie, jeńcy brytyjscy i radzieccy, Włosi, Słowacy i Amerykanie.

Ze Stalagu kierujemy się na południe, jadąc ścieżką rowerową wybudowaną w ramach projektu Przygoda z Nysą ciągnącymi się wzdłuż brzegu Nysy Łużyckiej dojeżdżamy do Centrum Rekreacyjno-Turystycznego w Radomierzycach. Droga pieszo-rowerowa, po której się poruszamy, biegnie przez malownicze obszary przyrodnicze objęte programem ochrony przyrody Natura 2000.

CRT Radomierzyce

Centrum Rekreacyjno-Turystyczne w Radomierzycach to miejsce, gdzie każdy może zasięgnąć informacji na temat walorów turystycznych Gminy Zgorzelec. Centrum powstało w wyniku realizacji Transgranicznego projektu „Przygoda z Nysą" i oferuje: wiatę grillową na ok. 60 osób, plac zabaw, kiosk informatyczny, boisko z piaskiem do gry w plażową piłkę siatkową i nożną oraz duży parking. W CRT można również wypożyczyć ponad 30 rowerów i odbyć wspaniałe wycieczki po okolicy zarówno po stronie polskiej, niemieckiej i czeskiej, lub wypożyczyć kajaki. W sezonie od maja do września centrum organizuje niedzielne spływy kajakowe Nysą Łużycką. Budynek pełni też rolę centrum konferencyjnego z salą na 50 osób oraz pełnym zapleczem sanitarnym. Wszystko to czyni z CRT niezwykle atrakcyjną bazę wypadową oraz miejsce spotkań, organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjnych czy sportowych.

Spod centrum kierujemy się na zachód i przekraczamy granicę państwa mostem nad Nysie Łużyckiej.

Trasa Niemcy. Długość całej proponowanej trasy to ok. 16-17 km

I etap: ok. 6 km

Na niemieckim brzegu poruszamy się w kierunku północnym, szlakiem rowerowym Odra-Nysa. Na wysokości Tauchritz zjeżdżamy na Szlak rowerowy „Wokół jeziora Berzdorf", który umożliwia objechanie jeziora dookoła (18 km). My proponujemy krótszą trasę, prowadzącą prawym brzegiem zbiornika do plaży północnej (Nordstrand). Jadąc, mijać będziemy znajdującą się w Hagenwerde pamiątkę z niedawnej przeszłości tego miejsca.

Jezioro Berzdorf

Jedna z najmłodszych i najpopularniejszych, całorocznych atrakcji Görlitz powstała w ostatnim dziesięcioleciu, dzięki renaturyzacji wyrobiska zamkniętej kopalni odkrywkowej. Jezioro o powierzchni blisko 1000 ha i głębokości sięgającej 72 metrów to piąty co do wielkości zbiornik wodny w Saksonii i jedno z ulubionych miejsc wypoczynku mieszkańców polsko-niemiecko-czeskiego pogranicza. Żeglarstwo, surfing, pływanie, jazda na rowerze lub rolkach, nordic walking, spacery lub po prostu plażowanie np. na jednej z urządzonych plaż: surowszej północnej lub południowej (Blaue Lagune), wysypanej białym nadmorskim piaskiem – każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Kombajn górniczy

Ogromna koparka czerpakowa w Hagenwerder to ciekawa pamiątka liczących ponad 250 lat tradycji górniczych Górnych Łużyc. Ten zabytek techniki pochodzi z 1961 roku, ma 75m długości i 33,5m wysokości. Od maja do października można go zwiedzać z niemieckim przewodnikiem, po uprzednim umówieniu się. Jadąc ścieżką wzdłuż prawego brzegu jeziora można podziwia widoki, w tym górującą nad okolicą charakterystyczną sylwetką Landeskrone. To stożek wulkaniczny wznoszący się na wysokość 420 m n.p.m. i jedna z naszych wizytówek. Na trasie przejazdu znajdują się liczne punkty gastronomiczne i restauracje oraz place zabaw dla najmłodszych.

II etap: ok. 10 km

Przez plażę północną (Nordstrand) wyjeżdżamy z powrotem na szlak rowerowy Odra – Nysa i w dalszym ciągu kierując się na północ ruszamy w stronę śródmieścia/starego miasta. Cała trasa jezioro-stare miasto liczy ok. 10 km.

Po odcinku prowadzącym przez przedmieścia, droga wraca na brzeg Nysy Łużyckiej. Dojedziemy nią do Obermühle (Górnego Młyna) wcześniej jednak miniemy górujący nad okolicą punkt widokowy Weinberg z widoczną wśród drzew drewnianą wieżą. Na wzniesieniu znajdują się, niewidoczne ze ścieżki atrakcje Parkreisebahn, parkowa kolejka wąskotorowa i browar Landskron Görlitz, dla których warto zboczyć z trasy.

Landskron Brauerei

Przedsiębiorstwo założone w 1869 roku jest jednym z najstarszych niemieckich browarów. Mimo zmian zachodzących na przestrzeni dwóch wieków działalności wciąż warzy kilka rodzajów doskonałej jakości piwa, których produkcja bazuje na liczącej 140 lat tradycji. W historycznych murach browaru kwitnie jednak nie tylko sztuka piwowarska, ale także życie kulturalne i towarzyskie. Otwarta w 1872 roku sala Landskron KULTurBRAUEREI to popularne miejsce spotkań, wystaw, czy koncertów. Browar można też zwiedzać.

Po zwiedzaniu browaru i ewentualnej przejażdżce kolejką wracamy do podnóża wzniesienia, na trasę rowerową. Jadąc zacienioną ścieżką mijamy wyspęna Nysie i przejeżdżamy pod znanym nam już wiaduktem kolejowym, dojeżdżając do Górnego Młyna (Obermühle)

Obermühle

Obermühle to jeden z trzech wielkich młynów wodnych na Nysie Łużyckiej, ale jedyny w jej górnym biegu. Jego powstanie datuje się na 1305 r., ale dzisiejsze zabudowania pochodzą z roku 1830. Ciekawa historia młyna obrazuje w pigułce przemiany społeczno-polityczne zachodzące w tej części Niemiec. Od 1999 r. działa jako obiekt turystyczny z pensjonatem, restauracją oraz wypożyczalnią łodzi i kajaków. Jego atrakcją jest warzone na miejscu piwo oraz wycieczki łodzią na znajdująca się nieopodal wyspę na Nysie.

Z młyna kierujemy się dalej na północ. Ścieżka rowerowa zaprowadzi nas do rynku starego miasta.

Dolny Rynek (Untermarkt) i Ratusz

Dolny Rynek wraz z Ratuszem to najważniejsza część Starego Miasta w Görlitz, a zarazem jeden z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych staromiejskich zespołów architektonicznych Niemiec. Warto go zwiedzić pozostawiając rower w Punkcie Informacji Turystycznej przy ul. Brackiej (Brüderstrasse). Szczególnej uwadze polecamy zegary na wieży ratuszowej i schody ratuszowe, dom halowy z „łukiem szeptów", kamienicę Schönhoff mieszczącą Muzeum Śląskie, Dom Barokowy i znajdujące się tam muzeum, zegary słoneczne Scultetusa na aptece.

Z rynku ulicą Nyską (Neißestrasse) zjeżdżamy do mostu Staromiejskiego i wracamy do Zgorzelca.

III

Most Staromiejski

Najpóźniej odbudowany spośród trzech łączących obecnie brzegi Nysy Łużyckiej mostów, który obok dla mieszkańców jest materialnym symbolem proklamacji Europa-Miasta Zgorzelec/Görlitz podpisanej w 1998 r. jako wyraz porozumienia, przyjaźni i ponownego zrastania się podzielonego miasta. Przez most Staromiejski prowadzi ważny europejski szlak kupiecki i kulturowy Via Regia oraz dwa szlaki pątnicze: Wielkopolska i Dolnośląska Droga św. Jakuba, które łączą się z europejską siecią Camino de Compostela. Na moście rozpoczyna się też Ekumeniczna Droga Pątnicza (Ӧkumenischer Pilgerweg) prowadząca do Vacha na granicy Turyngii i Hesji.

Przedmieście Nyskie

Zakończona w 2004 roku odbudowa mostu stała się także impulsem do zmian, jakie nastąpiły na polskim brzegu Nysy, gdzie niedługo po rozpoczęciu budowy kładki ruszyły pierwsze prace związane z rewitalizacją miasta. Przywróciły one dawną urodę, najstarszej, historycznie ukształtowanej części Zgorzelca – Przedmieściu Nyskiemu. Dzisiaj to reprezentacyjny, turystyczno–rekreacyjny fragment miasta przyciągający gości ciekawą ofertą gastronomiczną, handlową i kulturalną. I piękna wizytówka Zgorzelca i ulubione miejsce spotkań mieszkańców obu nadnyskich miast i ich gości. Uwadze turystów polecamy tutaj szczególnie dwa punkty:

Młyn Trójkołowy z ceramiczną płaskorzeźbą WAZE

Najstarsza budowla nad Nysą Łużycką, wzmiankowana w źródłach już w 1273 roku. Przez wieki wielokrotnie przebudowywany, od połowy lat 90. Jest siedzibą restauracji Piwnica Staromiejska. W 1938 roku wzniesiono obok niego wysoki spichlerz przypominający wieżę obronną. Zdobiąca go barwna płaskorzeźba ceramiczna przedstawiająca głowę kobiety to kolejny symbol Europa-Miasta Zgorzelec/Görlitz. Dzieło nosi nazwę WAZE (skrót: Wyraz Artystyczny Zjednoczonej Europy) i zostało zaprojektowane przez mieszkającego w Polsce Ormianina Vahana Bego oraz polskiego artystę Michała Bulaka. Odsłonięto je, w dniu proklamacji tj. 5 maja 1998 r.

Dom Jakuba Boehme

Niepozorna kamieniczka na Przedmieściu Nyskim, pod adresem Daszyńskiego 12, to dom słynnego zgorzeleckiego mistyka Jakuba Boehme, a zarazem szewca, który mieszkał tu w latach 1599-1610. Dom swój obecny stan zawdzięcza wielu przebudowom, niezmiennie jednak stanowi interesujący przykład domu zbudowanego na skarpie, który od frontu liczy trzy kondygnacje, podczas gdy z tyłu budynku widoczna jest tylko jedna. W budynku znajduje się Izba pamięci Jakuba Boehme oraz Punkt Informacji Turystycznej.

Znajdujący się na parterze budynku Punkt Informacji Turystycznej to ostatnie z miejsc, które proponujemy odwiedzić po to, aby zaopatrzyć się w materiały informacyjne o naszym podwójnym mieście i mapki, które pozwolą zaplanować kolejną wizytę. Bo będzie ona konieczna. Proponowana trasa pokazała tylko mały wyimek naszych atrakcji, więc kolejne dopiero czekają na odkrycie.

Z Przedmieścia Nyskiego kierujemy się w stronę ul. Lubańskiej (od Domu Jakuba Boehme na północ dalej skręcając w ul. Wrocławską, stąd prosto przez parking przy Cerkwi pod wezwaniem Świętych Równych Apostołom Konstantyna i Heleny do ul. Lubańskiej i dalej drogą rowerową prosto na wschód aż do przejazdu kolejowego, gdzie znajduje się wygodny wjazd na peron stacji Zgorzelec Miasto).