Tramwajem konnym przez Wrocław w książce Tomasza Sielickiego

W czwartek, 16 listopada 2017 r. o godz. 17.00 w Sali Wielkiej wrocławskiego Ratusza odbędzie się prezentacja książki. Prócz odczytu, na którym przedstawione zostaną najważniejsze wątki zagadnienia, na spotkaniu będzie możliwość kupienia publikacji z autografem autora.

 „Wrocławskie tramwaje konne" to obszerna monografia opowiadająca na ponad czterystu stronach o najstarszych dziejach wrocławskiego transportu publicznego: omnibusach, tramwajach konnych czy pierwszych tramwajach elektrycznych. – Ale nie tylko – mówi Tomasz Sielicki, badacz historii transportu miejskiego i autor książki. – To przede wszystkim opowieść o Wrocławiu końca XIX wieku. A było to miasto całkiem nam nieznane, dalekie nawet od powszechnego wyobrażenia na podstawie fotografii przedwojennych. Utrwalone na starych zdjęciach ulice, mosty, place dopiero wówczas powstawały. Tramwaje niekiedy przemierzały niezabudowane podmiejskie szosy. Właśnie ich pojawienie stymulowało rozbudowę Wrocławia, tak jak np. połączenie wzdłuż dzisiejszej ul. Powstańców Śląskich do kolonii willowej Borek – dodaje. Właśnie rozwój układu komunikacyjnego miasta stał się osnową, wokół której przedstawiono takie wątki jak wyprostowanie dawnej Szosy Boreckiej czyli późniejszej ul. Powstańców Śląskich, wytyczanie pl. św. Macieja, przesunięcie starego mostu Przepustkowego i budowa dzisiejszego Zwierzynieckiego, zasypanie fosy wzdłuż al. J. Słowackiego, tworzenie okrągłego pl. Powstańców Śląskich, zakładanie Parku Południowego, budowa nowej rzeźni miejskiej na Popowicach.

Książka pojawiła się nieprzypadkowo teraz, w tym roku mija bowiem 140 lat od momentu gdy zabrzmiał pierwszy dzwonek tramwajowy. Rankiem 10 lipca 1877 r. niewielki, drewniany, pomalowany na kolor ciemno-zielony wagonik mieszczący 26 osób pokonał trasę z ul. R. Traugutta na Szczytniki. W ciągu kilku lat powstała całkiem pokaźna, bo licząca ponad 26 km tras (prawie 33,5 km torowisk). W 1885 r. wrocławska sieć tramwajową stanowiło pięć linii:

• Szczytniki/ogród zoologiczny – pl. Jana Pawła II
• Borek – Nadodrze
• rogatka Oławska – Popowice
• Dworzec Główny – ul. Nabycińska
• linia okólna

Linie nie były numerowane, oznaczano je kolorowymi tablicami oraz w nocy latarniami z barwnymi przesłonami. Tabor prywatnej spółki akcyjnej Breslauer Straβen-Eisenbahn-Gesellschaft stanowiło 80 wagonów, do ciągnięcia których wykorzystywano ponad 300 koni rasy jutlandzkiej. Zwierzę pracowało dziennie około czterech godzin, konduktorzy... nawet osiemnaście. W miesiącu mieli trzy dni wolne od pracy. – Nic dziwnego, że w 1889 r. w zajezdniach spółki wybuchł strajk tramwajarzy. Walczyli oni m.in. o czwarty dzień wolny w miesiącu. Protest trwał jednak raptem pół godziny, a kilku strajkujących po pewnym czasie zwolniono z firmy – wyjaśnia Sielicki.

„Wrocławskie tramwaje konne" to oczywiście również gratka dla wszystkich interesujących się rozwojem techniki.

– To może zaskoczyć, ale w 1886 r. przedsiębiorstwo tramwajowe zainstalowało pierwszą zwrotnicę, którą można nazwać automatyczną. Mechanizm był prosty i pomysłowy zarazem – tłumaczy historyk.

– Pomiędzy szynami w bruku zainstalowano stalową ramę wypełnioną brukiem. Ramę podparto na środku, więc mogła ona lekko opadać na prawą lub lewą stronę. Do niej za pomocą cięgna przytwierdzona była iglica zwrotnicy. Jeśli koń był prowadzony bliżej prawej szyny, zapadnia opadała na prawo i iglica ustawiała się właśnie w takim kierunku. Taką zwrotnicę zamontowano np. na pl. św. Krzysztofa, na którym część tramwajów jechała prosto – do ul. R. Traugutta, a część skręcała w ul. Wierzbową, w kierunku dworca – wyjaśnia.

Książka jest owocem siedmiu lat pracy, w trakcie których autor dokonał przede wszystkim wnikliwej kwerendy źródeł we wrocławskich oraz berlińskich bibliotekach i archiwach. – Mnogość zachowanych materiałów była dla mnie zaskoczeniem. Trudno w to uwierzyć, ale do naszych czasów zachował się niemal komplet oryginalnych projektów tras tramwajowych z ostatniej ćwierci XIX stulecia. Najciekawsze z nich dzięki uprzejmości dyrekcji Archiwum Państwowego we Wrocławiu publikujemy jako załączniki – opowiada autor. – Rozkłady jazdy, umowy z magistratem Wrocławia, regulacje policyjne i dziesiątki artykułów prasowych uzupełniły suche informacje zawarte w sprawozdaniach spółki. Dzięki temu udało się, mam taką nadzieję, odtworzyć dawno zaginiony świat – dodaje Sielicki.

Publikacja z pewnością zainteresuje nie tylko wielbicieli tramwajów czy szerzej – techniki. To także obowiązkowa pozycja dla wszystkich zajmujących się i interesujących się Wrocławiem oraz jego historią.

Prezentacja książki - wydarzenie: https://web.facebook.com/events/168762817044537/