Dawne instrumenty matematyczne. Nowa wystawa w Muzeum Narodowym we Wrocławiu

Bartosz Tomczak, na podstawie materiałów prasowych | Utworzono: 2017-06-13 21:40 | Zmodyfikowano: 2017-06-13 21:40

Pokazanych zostało kilkanaście zabytkowych przyrządów matematycznych służących do skomplikowanych pomiarów. Zwiedzający będą mogli nie tylko zobaczyć, jak one wyglądały, ale również poznać zasady ich działania. Wśród eksponatów znajdą się m.in. kasa rejestrująca „nieprzekupny kasjer” i unikatowa płytka miedziorytnicza z XVII w. z tabliczką mnożenia Napiera.

Niewątpliwą ozdobą kolekcji jest cyrkiel proporcjonalny z ok. 1700 r., uniwersalny przyrząd do obliczeń, protoplasta kalkulatora, autorstwa wybitnego wytwórcy instrumentów naukowych i zegarmistrza Michaela Butterfielda (1635-1724), inżyniera króla Francji Ludwika XIV – wyjaśnia Tadeusz Fercowicz, kurator wystawy. – Pokażemy również ciekawe klasyczne kątomierze służące do mierzenia kątów, autorstwa Paula Bluma ze Świdnicy z 1753 i berlińskiego mistrza Ringa z ok. poł. XVIII w. oraz znaną od starożytności metodę „liczenia na liniach” na zrekonstruowanym abakusie (tablica z rowkami), pierwowzorze liczydła, z zastosowaniem oryginalnych liczmanów, miedzianych i brązowych w tym XVI- i XVII-wiecznych.

Niezwykle rzadkim zabytkiem prezentowanym na niewielka płytka miedziorytnicza z XVII w. służąca do odbijania papierowych wersji tabliczki mnożenia Napiera. Tabliczka Napiera oparta jest na wywodzącej się z Indii metodzie mnożenia w kratkach, znanej w Europie jako geolosia, sprowadzającej mnożenie do serii dodawań. Lord John Napier (1550–1617), słynny szkocki matematyk, jeden z odkrywców logarytmów (1614), tzw. kropki dziesiętnej, ułożył tablice logarytmów i zasłynął jako wynalazca kostek (pałeczek) Napiera (1617). Poszczególnymi kostkami można było manewrować, co umożliwiało mnożenie bez zapisywania, dzielenie, a nawet wyciąganie pierwiastka. Tabliczka mnożenia i pałeczki Napiera były wykorzystywane przez ok. 200 lat.

Warto będzie zwrócić także uwagę na dwa „białe kruki” z Biblioteki Muzeum Narodowego we Wrocławiu: rzadki starodruk „Pouczenie o mierzeniu cyrklem i linią” z 1525 r. autorstwa Albrechta Dürera (pokazany zostanie drzeworyt przedstawiający zasady rysunku perspektywicznego, z komentarzem) oraz rękopis dzieła kartografa i metrologa Paula Pfinzinga (1554–1599) „Metoda geometryczna” z 1598 r., z którego zaprezentowany zostanie rysunek ilustrujący zasadę mierzenia pola powierzchni metodą wagową.