Dawne zwyczaje, wigilia Ukraińców i czeski Štědrý den

Jeden z takich świeczników prezentowany jest w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze, mówi Katarzyna Szafrańska, kierownik działu etnologii:- To były świeczniki, które ozdabiały kościoły w Boże Narodzenie. Przynosiło się takie świeczniki, które potem ewoluowały w szopki. One pochodziły z różnych wsi - opowiada Szafrańska

Świeczniki zachowały się głównie na zdjęciach i zniknęły razem z dawnymi, w większości protestanckimi mieszkańcami:- W muzeum posiadamy tylko jedną taką choinkę. Jest duża, typowo kościelna, ona jest z Wlenia, została podarowana w 1903 roku, ale wiemy z niemieckiej literatury, że bardzo powszechny był to zwyczaj - dodaje Szafrańska

W ostatnich latach odtwarzane są zwyczaje przywiezione na Dolny Śląsk z różnych regionów. Tworzą się też nowe. - W Chełmsku Śląskim każda pasterka zaczyna się  i kończy w ten sam sposób - mówi sołtys, Mirosław Antoniszyn:- Jest taki zwyczaj, że sołtysi okolicznych wsi składają życzenia wszystkim mieszkańcom, księdzu proboszczowi, wszyscy dzielą się opłatkiem, następnie odprawiana jest pasterka, a po niej piękna procesja do żywej szopki, do nowonarodzonego dzieciątka - opisuje Mirosław Antoniszyn

Po wyjeździe Niemców na Dolnym Śląsku pojawili się Polacy, ale też Łemkowie czy Ukraińcy. Oni świętują według wschodniego obrządku i wigilię obchodzą 6 stycznia. Też mają choinkę, kolędy i kolędników – mówi Dariusz Pawliszczy z Gromadki:

Inaczej Boże Narodzenie świętują Czesi. U naszych południowych, zlaicyzowanych sąsiadów w większości domów najważniejsza jest wigilia, ważniejsza od święta narodzenia Zbawiciela, przyznaje znający i czeskie i polskie obyczaje Frantisek Molik z Nachodu. Wigilia to Štědrý den czyli szczodry dzień:
 

Na czeskich stołach w wigilię zagościły tradycyjne potrawy: zupa rybna lub grzybowa, karp i sałatka z ziemniaków. Pod choinkami stawiane są jesličky i betlémy czyli małe, papierowe szopki.