Kwadrat: Granica posterunku - wstęp wzbroniony (Słuchaj)

113 najbardziej okazałych budynków w centrum Legnicy. Do tego skwery, boiska, place zabaw, szerokie ulice. Wszystko otoczone betonowym murem z napisem "wchod wasprieszczjon - wstęp wzbroniony". To nie początek jakiegoś filmu katastroficznego. Tak przez pół wieku wyglądało miasto w części zajęte przez Armię Radziecką. I choć oficjalnie żołnierze z czerwonymi gwiazdami byli naszymi sojusznikami, to tajemnic dzielnicy nazywanej "Kwadratem" strzegli nie tylko przed Polakami. Nawet na większości sowieckich map operacyjnych to miejsce było jedynie białą plamą. O odkrywaniu tajemnic "Kwadratu" Andrzej Andrzejewski rozmawiał z mieszkańcami Legnicy. W reportażu występuje też generał brygady Zdzisław Ostrowski, ostatni pełnomocnik rządu ds. wyprowadzenia wojsk radzieckich z Polski.

Posłuchaj reportażu Andrzeja Andrzejewskiego:

Przez pół wieku było to najpilniej strzeżone 40 hektarów w środkowo-wschodniej Europie. To właśnie z tego miejsca w sierpniu 1968 roku padł rozkaz wjazdu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Dziś mijają dokładnie 22 lata od momentu, gdy ostatni żołnierz z czerwoną gwiazdą wyjechał z Polski. 

Opis części I :

• 0'17'' - 0'52'' - Uroczystości z okazji Dnia Zwycięstwa (9 maja 1991 lub 1992 r.) przed Sztabem PGWFR;
• 0'53'' - 1'36'' - ul. Grabskiego;
• 1'37''-1'54'' ul. Poselska za żelazną bramą. Na końcu ulicy widać posterunek wartowniczy (KPP nr 2);
• 1'55'' - 2'04'' - ul. Grabskiego. W tym budynku znajdował się bank lub poczta;
• 2'05'' - 2'26'' - Sztab Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej (obecnie siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych);
• 2'27'' - 3'23'' - Wnętrze Sztabu PGWAR (dyżurka, widok na dziedziniec, korytarz, centrum dowodzenia). W ostatnim ujęciu na środku pulpitu znajduje się jakiś poufny dokument - gdy pojawia się na ekranie, obraz zostaje zniekształcony;
• 3'34'' - 4'22'' - Garnizonowy zakład krawiecki;
• 4'23'' - 5'11'' - Poczta;
• 5'12'' - 7'24'' - Garnizon u zbiegu ulic Sejmowej i Hutników (obecnie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona): widok z zewnątrz, wartownia, dziedziniec, wartownia od ul. Nowy Świat, sklep dla żołnierzy, plac zabaw, punkt rodziału żywności na talony;
• 7'25'' - 7'47'' - ul. Grabskiego - przed Sztabem PGWAR;
• 7'48'' - 8'39'' - Punkt rozdziału żywności na talony - na podwórku przy ul. Zofii Kossak.

"Karabinów już nie ma", a strach pozostał. Andrzej Andrzejewski, autor reportażu dotarł do kilkunastu byłych mieszkańców "Kwadratu". Choć są rozrzuceni po różnych krajach, żaden nie zgodził się na udział w audycji. Rosjanie, Tadżycy, Estończycy, a nawet Ukraińcy powoływali się na przysięgę dochowania tajemnicy wojskowej, złożonej przed czerwonym sztandarem z sierpem i młotem.

Opis części II:

• 0'00'' - 3'04'' - Wojskowy szpital w Lasku Złotoryjskim (przy ul. Chojnowskiej);
• 3'05'' - 4'52'' - Lotnisko przy al. Rzeczpospolitej. Lądowanie polskiego samolotu - prawdopodobnie z reprezentantami Rządu RP;
• 4'53'' - 5'31'' - Zamknięta strefa przy ul. Zofii Kossak;
• 5'32'' - 5'52'' - Egzemplarz "Znamja Pabiedy" - gazety redagowanej i drukowanej w Legnicy;
• 5'53'' - 5'58'' - Wzory dokumentów wymaganych przy zamówieniu i wysłaniu specjalnych kontenerów transportowych. W tych kontenerach rodziny opuszczające Legnicę zamieszczały swój dobytek;
• 5'59'' - 7'07'' - Tzw. "Ruska Rampa" przy dworcu PKP. Przygotowanie kontenerów do wysyłki;
• 7'08'' - 7'21'' - Paszporty;
• 7'22'' - 9'02'' - Uroczystość przekazania jakiegoś obiektu (bazy wojskowej?) stronie polskiej. W uroczystości bierze udział generał brygady Zdzisław Ostrowski - pełnomocnik do spraw armii rosyjskiej stacjonującej w Polsce.

W Radiu Wrocław w każdy wtorek i czwartek prezentujemy cykl "Ocalić od zapomnienia" pod patronatem Marszałka Województwa Dolnośląskiego. 
Łącznie przygotujemy dla was 24 historie.