Jože Plečnik. Szkice

Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 5
www.ma.wroc.pl

„W czasach, kiedy nie uznajemy już norm artystycznych, kiedy w sztuce wszystko jest dozwolone, prace  Plečnika są modelowym przykładem odwiecznych praw piękna.” Damjan Prelovšek

Wystawa prezentowana w Muzeum Architektury we Wrocławiu została przygotowana we współpracy z Galerie výtvarného umění w czeskiej Ostravie. Ekspozycja obejmuje rysunki i szkice Plečnika  – głównie projekty architektoniczne przeznaczone dla rodzinnej Lublany – oraz przykłady rzemiosła artystycznego i mebli jego autorstwa. Prezentowane obiekty pochodzą z prywatnych zbiorów doktora Damjana Prelovšeka.

Słoweński architekt Jože Plečnik urodził się w 1872 roku w Lublanie. Wykształcony w wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, w pracowni Otto Wagnera, ukończył uczelnię jako jeden z jej najlepszych uczniów oraz – według opinii samego mistrza – jeden z najzdolniejszych rysowników. Naukę kontynuował we Włoszech i we Francji, a następnie wrócił do Wiednia, by tu rozpocząć pracę na własny rachunek.

W 1911 roku opuścił jednak Wiedeń i objął katedrę w Szkole Rzemiosła Artystycznego w Pradze. Po zakończeniu I wojny światowej został nominowany na architekta Praskiego Zamku, które to stanowisko piastował do 1935 roku. Przeprowadzona przez Plečnika rekonstrukcja Zamku uważana jest za jedno z jego najważniejszych osiągnięć artystycznych.

Do rodzinnej Lublany architekt powrócił w 1921 roku, kiedy zaproponowano mu objęcie katedry na ponownie otwieranym tu uniwersytecie. Cztery lata później rozpoczyna pracę nad pierwszymi projektami rozbudowy miasta, a dzięki przyjaźni z inżynierem Matko Prelovšekiem, wieloletnim dyrektorem miejskiego biura budowlanego, wkrótce otrzymuje większość miejskich zleceń. Projektuje nieustannie aż do wybuchu II wojny światowej, zmieniając wizerunek Lublany z austriackiego, prowincjalnego miasteczka w prawdziwą słoweńską metropolię. Tworzy głównie budynki instytucji finansowych i publicznych, place miejskie, domy jedno- i wielorodzinne, hale targowe i mosty.

Pod koniec lat trzydziestych poświęca swą uwagę zwłaszcza architekturze sakralnej, a po wojnie opracowuje plany odbudowy zniszczonych świątyń. Ta działalność oraz głęboko religijna postawa Plečnika nie przysparza mu sympatii wśród powojennych urzędników i architekt szybko traci swoją wysoką pozycję. Jedyne zlecenia, jakie w tym czasie otrzymuje, dotyczą pomników, które projektuje dla wielu miast w całej Słowenii.

Jože Plečnik umarł w 1957 roku w Lublanie. Szybko został zapomniany, a jego dorobek był skutecznie pomijany w opracowaniach dotyczących słoweńskiej architektury. Dopiero w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych minionego stulecia twórczość Plečnika ponownie wzbudziła zainteresowanie i zyskała uznanie architektów na całym świecie. Doceniono jego umiłowanie klasycznego piękna, wyrażające w zrównoważonych  proporcjach, symetrii oraz relacjach między ornamentem a strukturą budowli, a Praga i Lublana stały się celem podróży wielu architektonicznych sław pragnących oddać hołd dziedzictwu Plečnika.
Jak pisze w katalogu wystawy Damjan Prelovšek, „dzieła Plečnika się nie starzeją ani nie pysznią kosztownymi interpretacjami. Ich siła leży w przemyślanej koncepcji, ludzkiej skali i doskonałym rytmie.”

Wystawie towarzyszy trójjęzyczny katalog „Josip Plečnik. Szkice”, wydany przez Galerie výtvarného umění, Ostrava 2013.