Pier Luigi Nervi. Sztuka i nauka budowania

Mówiono, że charakteryzuje go odwaga inżyniera, wyobraźnia architekta i praktycyzm biznesmena. Od lat pięćdziesiątych XX wieku był najważniejszym włoskim projektantem na arenie międzynarodowej, realizującym obiekty w Europie, Ameryce Północnej i Południowej oraz w Australii. Pier Luigi Nervi  jest jednym z tych twórców, którzy wywarli decydujący wpływ na kształt światowej architektury ostatniego stulecia. I wyznaczyli nowe drogi jej dalszego rozwoju.

Pier Luigi Nervi urodził się w 1891 roku w Sondrio w północnych Włoszech. Pod wpływem fascynacji lotnictwem wstąpił do bolońskiej Szkoły Inżynierii, jednej z najbardziej renomowanych szkół w kraju. Zetknął się tam z czołowymi przedstawicielami przemysłu budowlanego, między  innymi Attilio Muggią – właścicielem praw do patentu na zbrojony beton Hennebique’a we Włoszech. Kontakty te popchnęły go w kierunku świata konstrukcji, w którym właściwości zbrojonego betonu, łączącego elastyczność z wytrzymałością, wydały mu się niewyczerpanym źródłem twórczych możliwości. W ten sposób Nervi rozpoczął pracę we florenckiej filii firmy swego mentora, Attilio Muggii. Szybko jednak się usamodzielnił, tworząc wspólnie z Nebbiosim w 1920 roku w Rzymie własną firmę budowlaną. Później, wraz z kuzynem Bartolim, również inżynierem, utworzył „Nervi&Bartoli” - rodzinną firmę, którą zarządzał aż do śmierci.

Międzynarodową sławę, która towarzyszyła mu do końca życia, przyniosły Nerviemu Stadion Berta, otwarty we Florencji w 1932 roku, oraz hangary lotnicze w Orvieto i Orbetello (1935–1942). We wszystkich tych pracach dążył do bardzo wyrafinowanych efektów formalnych, w których każda z części struktury jest projektowana zgodnie z wewnętrznymi siłami, jakim podlega, a jej rola jest wyraźnie uwidoczniona w projekcie całości. Zdecydowanie odrzucał eklektyzm z jego dekoracjami dodawanymi do racjonalnych struktur, wierząc w architekturę pozostającą w pełnej harmonii z inżynierią. Wyczulenie na ograniczenia finansowe skłaniało go do wprowadzenia własnych innowacyjnych rozwiązań technicznych, szeroko wykorzystujących elementy prefabrykowane, co miało pozostać charakterystyczną cechą dużej części jego późniejszych prac.

Pier Luigi Nervi, autor takich budowli jak główna siedziba UNESCO w Paryżu, katedra Marii Panny w San Francisco, czy Aula Pawła VI w Watykanie, był również cenionym badaczem i teoretykiem,  zapraszanym na wykłady na całym świecie.

Jako inżynier reprezentował nie tylko szkołę włoską, lecz także architekturę modernistyczną, która wówczas rozprzestrzeniała się na całym świecie. Jako wiernemu zwolennikowi CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne), powierzono mu, wraz z Marcelem Breuerem i Bernhardem Zehrfussem, projekt głównej siedziby UNESCO w Paryżu, budynku, który stał się rodzajem manifestu. Od połowy lat pięćdziesiątych projektował i realizował swoje najistotniejsze dzieła z zakresu architektury przemysłowej i publicznej, hale wystawowe i obiekty sportowe, zwłaszcza te związane z Igrzyskami Olimpijskimi w 1960 roku w Rzymie. Udało mu się stworzyć przedsiębiorstwo („Nervi&Bartoli”) , które nie miało odpowiedników – z jednej strony istniała jako pracownia projektowa, z drugiej jako firma budowlana wykorzystująca wspaniałe tradycje włoskiego rzemiosła. Ta rodzinna firma, w której od 1961 roku pracowało również trzech jego synów (Antonio i Vittorio jako architekci oraz Mario jako inżynier), prosperowała na wszystkich kontynentach aż do śmierci Pier Luigiego
w 1979 roku.

Wystawa, którą od 25 września do 8 grudnia 2013 roku prezentuje Muzeum Architektury we Wrocławiu, ukazuje efekty szeroko zakrojonego projektu badawczego, składające się na barwny historyczny fresk, w którym rewolucyjne techniki konstrukcyjne Nerviego wiążą się ściśle z międzynarodową sytuacją społeczną i polityczną oraz światem kultury i nauki. Trzon ekspozycji stanowią oryginalne rysunki, modele i fotografie trzynastu najbardziej podziwianych dzieł Nerviego. Przestrzenną ekspresję strukturalnych kompozycji Nerviego pomagają zrozumieć cyfrowe wizualizacje.  Całość wzbogacają zdjęcia wielkiego włoskiego mistrza fotografii architektonicznej, Mario Carrieriego, dokumentalne filmy, wywiady i współczesne materiały filmowe.

www.ma.wroc.pl