U żródeł bolesławieckiej ceramiki

Dzięki pracom archeologicznym przeprowadzonym w 2007 r. przez pracowników bolesławieckiego Muzeum, przy wsparciu Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, udało się odkryć pozostałości najstarszej zbadanej do tej pory nowożytnej wytwórni. W wyniku badań pozyskano prawie 18 000 fragmentów przedmiotów ceramicznych, w tym 8 obiektów zachowanych niemal w idealnym stanie. Najstarsze spośród wydobytego materiału są fragmenty naczyń, zaliczane do tzw. grupy Falkego, datowane na XV-XVI w., najmłodsze zaś fajki pochodzące z XVIII w.

Odkrycie to stało się impulsem do powstania programu naukowo-edukacyjnego, realizowanego przez Muzeum Ceramiki w Bolesławcu i Schlesisches Museum zu Görlitz we współpracy ze znanymi i cenionymi instytucjami z terenu Niemiec: Sächsisches Landesamt für Archäologie (Dresden) oraz Kunstgewerbemuseum, Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Honorowy patronat objął nad nim Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej – Bogdan Zdrojewski.

Ponad 2 lata pracownicy Muzeum Ceramiki opracowywali materiał wydobyty w czasie badań archeologicznych. W wyniku prac inwentaryzacyjno-konserwatorskich udało się odtworzyć łącznie 101 naczyń datowanych od pocz. XVI do poł. XVII w, wśród których wyróżniono: garnki, dzbany, flasze, miski, talerze, trójnóżki, puszki na trzech nóżkach, naczynia kolbowate i cylindryczne. Stanowią one najliczniejszą część odkrytego zespołu, w którym wystąpiły także proste i złożone kafle piecowe, fajki, figurki oraz ceramika techniczna: podkładki i przekładki służące do stabilizowania i ochrony wsadu pieca, cegły, osłony ceramiczne oraz retorta. Przedmioty te zostaną zaprezentowane po raz pierwszy na wystawie w Muzeum Ceramiki w Bolesławcu w dniach od 15 XII 2012 r. do 10 III 2013 r., a następnie w Schlesisches Museum w Görlitz od 13 VII 2013 r. do 31 X 2013 r.

Eksponowane obiekty prezentują szeroką paletę barw zastosowanych szkliw, m.in. zielonych, brązowych i kobaltowych. Szczególne miejsce zajmują dzbany pokryte szkliwem barwionym kobaltem, które potwierdzają autentyczność przekazu kronikarskiego z 1612 r. o zawiezieniu do Pragi kobaltowego naczynia przez burmistrza Bolesławca – Namslera. Ceramiczne wyroby cechuje duża różnorodność dekoracji. Pojawiają się aplikacje plastyczne, motywy ryte, wyciskane radełkiem i stemplami oraz malatury. Do najciekawszych eksponatów należą dzbany z nakładkami w formie Krucyfiksu, dzban z medalionami portretowymi, z których jeden przedstawia cesarza Macieja Habsburga, dzban z herbem Saksonii oraz naczynie cylindryczne z kartuszem z motywem lwa.

Poza przedmiotami pozyskanymi w trakcie badań archeologicznych na wystawie eksponowane będą również naczynia bolesławieckie, powstałe w XVII w., wypożyczone ze zbiorów muzealnych i kolekcji prywatnych z Polski oraz Niemiec. Tę grupę naczyń cechuje rozbudowana ornamentyka plastyczna o różnorodnej tematyce. Szczególne miejsce zajmuje tu unikatowy zbiór bogato dekorowanych naczyń, pozyskany przez Muzeum Ceramiki dzięki zaangażowaniu Prezydenta Bolesławca i wsparciu finansowemu firm działających na terenie miasta i powiatu.Jest to największa znana na świecie kolekcja wczesnych wyrobów bolesławieckich o tak wysokiej klasie. Warto podkreślić, że w polskich muzeach znajdują się tylko dwa naczynia tego typu – butla pastora Mergo ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu i butla z Zamku Królewskiego na Wawelu, które również zostaną pokazane na wystawie.

Ekspozycję uzupełnią wyroby powstałe w innych europejskich centrach ceramicznych. Umożliwi to porównanie wzorów, form i technologii wytwarzania naczyń w najważniejszych nowożytnych ośrodkach produkcji ceramiki. Mimo specjalistycznej tematyki ekspozycji organizatorzy kładą duży nacisk na przystępny i atrakcyjny w odbiorze sposób prezentacji zagadnienia. Umożliwią to nowoczesne, interaktywne formy ekspozycji, filmy, prezentacje multimedialne oraz gry. Dla najmłodszych zwiedzających przygotowano oddzielną ścieżkę pedagogiczną ze stanowiskami umożliwiającymi poznawanie historii bolesławieckiej ceramiki poprzez zabawę oraz pakiet materiałów edukacyjnych.

Wystawie towarzyszyć będzie obszerny polsko-niemiecki katalog. Ponad 350-stronicowa publikacja zawierać będzie teksty o charakterze naukowym, przybliżające przebieg badań oraz zawierające analizę odkrytych w ich trakcie przedmiotów ceramicznych, katalog XVII-wiecznej ceramiki bolesławieckiej oraz encyklopedyczny przegląd europejskich ośrodków produkcji ceramicznej. W katalogu znajdzie się duża ilość barwnych zdjęć, rysunków, schematów, wykresów i tablic.

Ze względu na skalę przedsięwzięcia w jego organizację zaangażowało się kilkadziesiąt muzeów z kilku krajów europejskich: Augustinermuseum - Städtische Museen Freiburg; Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg; Grassi Museum für Angewandte Kunst, Leipzig;  Haus Schlesien, Königswinter – Heisterbacherrott; Hessisches Landesmuseum Darmstadt; Hetjens-Museum - Deutsches Keramikmuseum, Düsseldorf; Keramikmuseum Westerwald, Höhr-Grenzhausen; Kulturhistorisches Museum Görlitz; Kunstgewerbemuseum, Staatliche Kunstsammlungen Dresden; Kunstgewerbemuseum, Staatliche Museen zu Berlin, Stiftung Preußischer Kulturbesitz; Sächsisches Landesamt für Archäologie, Dresden; Museum Bautzen, Museum für Angewandte Kunst, Frankfurt am Main; Museumsstiftung Lüneburg, Archäologie; Muzeum Narodowe w Gdańsku; Muzeum Narodowe we Wrocławiu; Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze; Muzeum w Nysie; Muzeum Zamkowe w Malborku; Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku; Österreichisches Museum für Volkskunde, Wien; Priesterhäuser Zwickau - Museum für Stadt- und Kulturgeschichte; Royal Museums of Art and History, Brussels; Schlesisches Museum zu Görlitz; Staatliche Museen zu Berlin; Museum Europäischer Kulturen; Stadtmuseum Siegburg; Städtische Museen Zittau; Stiftung Stadtmuseum Berlin; Stiftung Schloss Friedenstein Gotha; Zamek Królewski na Wawelu, Kraków oraz kolekcjonerzy prywatni, a także liczne archiwa i biblioteki: Biblioteka Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Biblioteka „Na Piasku” (Oddział Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego), Biblioteka Sächsisches Landesamt für Archäologie (Dresden), Legnicka Biblioteka Publiczna, Archiwum Państwowe we Wrocławiu (Odziały w: Lubaniu, Legnicy i Jeleniej Górze), Stadtarchiv (Annaberg), Stadt- und Bergebaumuseum i Stadtarchiv (Freiberg).

Program naukowo-edukacyjny jest częścią projektu „Nowoczesne muzeum – atrakcyjna edukacja transgraniczna”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska-Saksonia 2007-2013.