Czy otyłość naprawdę skraca życie?

Otyłość rozpatrywana jest współcześnie głównie w kontekście estetycznym lub sprawnościowym. Jednak negatywne konsekwencje nadwagi są o wiele poważniejsze. Współcześnie otyłość definiuje się jako przewlekłą chorobę, która nie ma tendencji do samoistnego ustąpienia, za to ze skłonnością do nawrotów, prowadzącą do licznych powikłań. Jest to jeden z najistotniejszych problemów zdrowotnych niemal na całym świecie. Co trzeba wiedzieć o ryzyku związanym z nadmierną masą ciała?

Jak sprawdzić, czy to już nadwaga?

Istnieje wiele metod pozwalających obliczyć prawidłową masę ciała dla danej osoby. W tym celu można posłużyć się np. wzorem Brocka lub Lorenza. Jednak za najpopularniejszy sposób określania prawidłowości masy ciała można uznać BMI. Body Mass Index, czyli wskaźnik wagowo-wzrostowy jest stosunkiem masy ciała wyrażonej w kilogramach i wzrostu w centymetrach podniesionego do kwadratu. Aby szybko sprawdzić swoją masę ciała, nie trzeba samodzielnie dokonywać obliczeń – wystarczy skorzystać z kalkulatora BMI (https://wylecz.to/kalkulatory/kalkulator-bmi/). Według Światowej Organizacji Zdrowia przyjmuje się następujące przedziały BMI:

• Poniżej 18,5 niedowaga,
• 18,5 - 24,99 waga prawidłowa,
• 25 - 29,99 nadwaga,
• powyżej 30 otyłość.

Wskaźnik BMI jest narzędziem bardzo wygodnym, szczególnie w badaniach dużych populacji. Jednak w stosunku do jednostek powinien on być jedynie orientacyjny. Prawidłowa masa ciała nie wyklucza istnienia otyłości metabolicznej, związanej z nadmierną ilością tkanki tłuszczowej. Bardziej szczegółowe wyniki można wykonać przy pomocy analizatora składu ciała.

Nadwaga i otyłość u dzieci – dlaczego jest groźna?

Masa ciała dziecka do pewnego etapu stale rośnie. Tempo tych przyrostów poszczególnych okresach życia jest różne, wiele zależy też od indywidualnych uwarunkowań. Jednak również u dzieci występuje zjawisko nadwagi i otyłości. Dla określenia prawidłowej masy ciała dzieci stosuje się siatki centylowe, które pozwalają na ocenę rozwoju fizycznego dziecka na tle rówieśników. Parametrami, które są porównywane, jest głównie BMI dzieci, ich wzrost oraz masa ciała.

Dane dotyczące problemu nadwagi i otyłości wśród dzieci są alarmujące. Jednak trend ten w ostatnim czasie uległ pewnym zmianom. Choć nadmierna masa ciała nadal jest dużym problemem krajów rozwiniętych, to tempo wzrostu odsetka otyłych dzieci jest szczególnie wysokie w krajach rozwijających się.

Dziecięca nadwaga jest ogromnym problemem zarówno w kontekście zdrowotnym, jak i psychologicznym. Wykształcone na wczesnych etapach życia, nieprawidłowe nawyki dotyczące odżywiania i aktywności fizycznej, często rzutują na zachowania w dorosłym życiu.

Otyłość u dzieci prowadzi do problemów z gospodarką węglowodanową i hormonalną, może być także przyczyną nieprawidłowości w zakresie układu ruchu. Nadmierna masa ciała w dzieciństwie jest też bardzo istotnym czynnikiem ryzyka otyłości w dorosłości.

Z jakimi problemami zdrowotnymi najczęściej mierzą się osoby otyłe?

Nadmierna masa ciała może być przyczyną różnych nieprawidłowości oraz chorób, również tych przewlekłych. Jednym z najczęstszych problemów są zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Otyłość prowadzi do pogorszenia wrażliwości tkanek na insulinę, co skutkuje rozwojem insulinooporności oraz cukrzycy typu drugiego. W przypadku tej choroby nadwaga jest nie tylko przyczyną, ale także czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju powikłań.

Nadmierna masa ciała jest też skorelowana z chorobami serca. Osoby otyłe częściej zapadają na miażdżycę, mają wyższe ciśnienie tętnicze i niekorzystny profil lipidowy. Nadwaga jest też wymieniana wśród przyczyn niewydolności serca i choroby wieńcowej. Otyłość zwiększa też ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, udaru mózgu oraz nagłej śmierci sercowej.

U osób z nadmierną masą ciała częściej obserwowane są także choroby wątroby. Dotyczy to głównie niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Jej najgroźniejszą postacią jest stłuszczenie z przewlekłym zapaleniem wątroby, prowadzącym do włóknienia i rozwoju marskości wątroby oraz raka wątrobowokomórkowego. Rozwój niealkoholowego stłuszczenia wątroby często na początku nie daje wyraźnych objawów a choroba bywa wykrywana przypadkowo. Podstawową metodą leczenia tego schorzenia, niezależnie od zaawansowania zmian, jest redukcja masy ciała. Dzięki niej możliwe jest ustąpienie zapalenia i regresja włóknienia wątroby.

Otyłość prowadzi także do powikłań nerkowych. Przewlekła choroba nerek jest obserwowana u osób z nadwagą nawet 2-3 razy częściej, niż ma to miejsce w populacji z prawidłowa masą ciała. U osób otyłych częściej pojawiają się także choroby kłębuszków nerkowych, np. ich przerostu związanego z nasileniem filtracji. Dochodzi również do pojawienia się zmian czynnościowych i strukturalnych na poziomie nefronów.

Nadprogramowe kilogramy są także fizycznym obciążeniem dla organizmu. Przyczyniają się do rozwoju zmian zwyrodnieniowych w obrębie kręgosłupa i stawów kończyn dolnych. Dolegliwości bólowe pojawiające się u pacjentów z otyłością mogą prowadzić do obniżenia aktywności fizycznej, co jest bardzo niekorzystne, szczególnie w kontekście prób redukcji masy ciała.

Otyłość powoduje raka – prawda czy mit?

Wpływ nadmiernej masy ciała na występowanie różnych rodzajów nowotworów jest faktem potwierdzonym w licznych badaniach. Dotyczy to np. raka przełyku, nerek, jelita grubego, piersi czy trzustki. W tych przypadkach, u osób otyłych obserwuje się nawet 60% wyższe ryzyko rozwoju nowotworu. Dlatego w profilaktyce przeciw nowotworowej tak ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała, racjonalna dieta oraz regularna aktywność fizyczna

Emocjonalne problemy związane z nadwagą i otyłością

Wysokie BMI jest poważnym problemem somatycznym, nie należy jednak zapominać o wpływie otyłości na sferę emocjonalną. Osoby zmagające się z nadmierną masą ciała mogą doświadczać szeregu problemów związanych ze zdrowiem psychicznym. Można wśród nich wymienić np. obniżenie poczucia własnej wartości i różne zaburzenia odżywiania. U osób z nadwagą i otyłością problemem jest także depresja i zaburzenia lękowe.

W wielu przypadkach u osób z nadmierną masą ciała wskazana jest psychoterapia będąca wsparciem procesu odchudzania. Niekiedy konieczne jest także konsultacja z psychiatrą i wprowadzenie farmakoterapii.

Śmiertelność otyłości – jak prezentują się statystyki?

Nadmierna masa ciała jest czynnikiem, który przyczynia się do skrócenia długości życia. Wielkość tej straty jest zależna od wielu czynników. Według badań przeprowadzonych w Australii skrócenie życia związane z otyłością może wynieść od 5,6 - 10,3 roku. Szacuje się także, że do 2050 roku średnia długość życia w Polsce skróci się o 4 lata, czego główną przyczyną jest niekontrolowany wzrost liczby osób z nadmierną masą ciała.

Gdzie się zgłosić z problemem otyłości?

Współczesna medycyna dysponuje różnymi rozwiązaniami skierowanymi do osób z nadmierną masą ciała. Wystarczy zgłosić się do lekarza rodzinnego, aby uzyskać informacje o dostępnych metodach wsparcia i leczenia otyłości.

W procesie redukcji masy ciała niezbędne może okazać się wsparcie dietetyka. Dzięki prawidłowo skomponowanej, dostosowanej do indywidualnych potrzeb diecie można trwale zrzucić zbędne kilogramy. U osób z dużą otyłością, które chcą rozpocząć regularną aktywność fizyczną, dobrym rozwiązaniem może być także konsultacja z fizjoterapeutą, który wskaże skuteczne i bezpieczne ćwiczenia.

Bibliografia:

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. Med. Prakt. wyd. specj.; maj 2022: 1–87.
2. Otyłość i nadwaga. WHO: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
3. BMI. WHO: https://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/topic-details/GHO/body-mass-index
4. Kędzior A i wsp. Trendy w występowaniu nadwagi i otyłości u dzieci na świecie, w Europie i w Polsce. Endokrynol. Ped. 2017;16(1):41-48.
5. Siniarski A, Gajos G. Leczenie otyłości a choroby układu sercowo-naczyniowego — gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy? Choroby Serca i Naczyń 2021; 18(4):171-182.