Apel marszałka województwa do europarlamentarzystów ws. Funduszu Sprawiedliwej Transformacji

Szanowne Panie Europosłanki i Panowie Europosłowie,

Zwracam się do Państwa z prośbą o poparcie działań Samorządu Województwa Dolnośląskiego w zakresie ostatecznego objęcia wsparciem z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji subregionu wałbrzyskiego w Województwie Dolnośląskim.

Od połowy czerwca bieżącego roku prowadzimy intensywne negocjacje z Komisją Europejską w zakresie programu Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021 - 2027. Udało nam się osiągnąć porozumienie w większości spraw, jednakże ciągle otwarta pozostaje kwestia Funduszu Sprawiedliwej Transformacji dla Subregionu Wałbrzyskiego.

Mamy wrażenie, że Komisja Europejska podważa zasadność przyznania środków FST dla subregionu wałbrzyskiego ze względu na funkcjonowanie kopalni węgla Heddi II w Ścinawce Średniej, w Gminie Radków, a co za tym idzie harmonogram procesu transformacji subregionu. Uważamy, że stanowisko Komisji Europejskiej nie znajduje oparcia zarówno w przepisach, jak i sprawiedliwym podejściu do transformacji, jakie prezentuje w swoich dokumentach, wskazując dwie daty graniczne: 2030 i 2050 rok na osiągnięcie celów Unii Europejskiej w dziedzinie energii i klimatu.

Kopalnia Heddi II działa na podstawie koncesji udzielonej przez Ministra Środowiska w 2018 r., czyli jeszcze przed ujęciem Subregionu Wałbrzyskiego w Aneksie D z 2020 r. do Sprawozdania krajowego – Polska 2020 w ramach Europejskiego Semestru oraz określeniem warunków implementacji Funduszu, poprzez Rozporządzenie nr 2021/1056 z dnia 24 czerwca 2021 r., ustanawiające Fundusz Sprawiedliwej Transformacji.

Działalność kopalni dotyczy wydobycia węgla koksującego, który został ujęty na liście surowców strategicznych i jest uznany przez KE za surowiec krytyczny (CRM), mający wiele zastosowań w kluczowych sektorach przemysłu i nie będzie wykorzystywany do celów energetycznych. Jednocześnie pragnę podkreślić bardzo małą skalę wydobycia, tj. 140 tys. ton rocznie, co odpowiada nieco ponad 1% całkowitego rocznego wydobycia węgla koksującego w Polsce. Kopalnia będzie miała charakter upadowy i nie będzie emitowała gazów cieplarnianych (badania geologiczne nie potwierdziły obecności metanu), a jej działalność nie wpłynie negatywnie na otoczenie, co potwierdza ocena oddziaływania na środowisko. Dodatkowo, przedsiębiorstwo nie będzie funkcjonować dłużej niż do 2029 r., co wprost oznacza, że cele klimatyczne na 2030 r. nie są zagrożone.

Ponadto nadmieniamy, że w innych województwach proces likwidacji wydobycia węgla wykracza poza horyzont roku 2030.

Działalność kopalni nie będzie miała negatywnego wpływu na dążenia do osiągnięcia we wszystkich sektorach gospodarki celów na lata 2030 i 2050, określonych w europejskim prawie o klimacie oraz komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – „Ambitniejszy cel klimatyczny Europy do 2030 r. Inwestowanie w przyszłość neutralną dla klimatu z korzyścią dla obywateli”. Proces transformacji dla terytorium subregionu wałbrzyskiego będzie więc realizowany bez zakłóceń, a skutki społeczno-ekonomiczne i klimatyczne, związane z eksploatacją złoża nie będą wpływały na jego przebieg.

Należy również podkreślić, iż Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 z 24 czerwca 2021 roku ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji nie odnosi się do kwestii koncesji udzielonych na terytorium objętym wsparciem FST, przed ustanowieniem tego mechanizmu, jak i po tym terminie. Propozycja przepisu odnoszącego się do kwestii otwarcia nowej kopalni węgla kamiennego lub uruchomienie tymczasowo zlikwidowanej kopalni w ramach prac legislacyjnych nie została przyjęta przez Parlament Europejski, mimo iż taka propozycja była zgłoszona i rozpatrywana. Oznacza to, że Parlament Europejski świadomie nie zawarł takiego warunku w rozporządzeniu. Wydaje się, że logiczne i merytoryczne argumenty przytoczone powyżej, a przedstawiane już Komisji Europejskiej w czasie negocjacji, nie powinny powodować wątpliwości co do decyzji Komisji Europejskiej o zatwierdzeniu Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji dla Województwa Dolnośląskiego Subregion Wałbrzyski. Niestety po szeregu rozmów i wymianie informacji z Komisją Europejską, przy udziale Ministerstwa Klimatu i Środowiska, a także Ministerstwa Funduszu i Polityki Regionalnej, odnosimy wrażenie, że Komisja Europejska dąży do zablokowania dostępu do środków Funduszu Sprawiedliwej Transformacji naszemu regionowi.

W proces przygotowania wdrażania FST zaangażowane zostały znaczące siły społeczne: przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów gospodarczych oraz organizacji społecznych, co dodatkowo wpływa na poziom oczekiwań wobec planowanych działań. Utrata tych środków przekreśli szansę na gospodarczą, społeczną i środowiskową zmianę, konieczną do wyrównania szans rozwojowych.

Jesteśmy przekonani, że w drodze wspólnego wysiłku i zdecydowanego sprzeciwu wobec prezentowanej przez Komisję Europejską postawy, Dolny Śląsk będzie mógł z pomocą środków FST dokończyć rozpoczętą transformację w subregionie wałbrzyskim.

W świetle powyższego, proszę o wsparcie działań zmierzających do zaakceptowania przez Komisję Europejską Planu Sprawiedliwej Transformacji dla Dolnego Śląska Subregion Wałbrzyski, co umożliwi wykorzystanie środków Funduszu Sprawiedliwej Transformacji na działania związane z dokończeniem transformacji tego subregionu.

Cezary Przybylski

Marszałek Województwa Dolnośląskiego