Naukowcy z UPWr przebadają filie niemieckich obozów koncentracyjnych

Badania będą prowadzone przez interdyscyplinarny zespół z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz Uniwersytetu Zachodnioczeskiego w Pilźnie. Uczelnie te współpracują ze sobą od kilku lat, min. przy badaniach grobów ofiar obozu koncentracyjnego w Letach, w południowych Czechach.

„Krajobraz obozowy” to obszar, w którym pamięć historyczna, narracje i biografie ofiar przenikają się z materialnymi pozostałościami ich tragedii – w tym ze szczątkami ludzkimi. Dlatego też ku jego możliwie pełnemu poznaniu wymagana jest współpraca przedstawicieli różnych nauk: nie tylko historii i archeologii, ale również antropologii biologicznej. Ważność materialności w zrozumieniu represyjnych strategii nazistowskiego totalitaryzmu ma kluczowe znaczenie dla tego projektu.

Pierwszym celem projektu jest ocena materialnych dowodów dotyczących uwikłania nazistowskiego „kraju obozowego” w produkcję wojenną i logistykę wojskową. Setki obozów były ściśle powiązane z różnymi obiektami przemysłowymi i instalacjami wojskowymi. W celu zbadania sposobów funkcjonowania tego systemu, a także warunków życia i pracy jeńców wojennych, więźniów obozów koncentracyjnych i robotników przymusowych, wybrano dwa przykładowe „krajobrazy obozowe”. Pierwszym z wytypowanych do badań obszarów są okolice miasta Holýšov w zachodnich Czechach, z pozostałościami kilku obozów związanych z produkcją amunicji (m.in. podobóz KZ Flossenbürg). Na terenie Polski będzie to zaś obszar Borów Dolnośląskich w zachodniej Polsce, gdzie zachowały się materialne ślady filii KZ Gross-Rosen związanych z działaniem ulokowanych tam kompleksów wojskowych.

Drugim, równorzędnym, celem projektu jest odnalezienie zapomnianych/ utajnionych grobów ofiar nazizmu. W Borach Dolnośląskich zostaną podjęte poszukiwania grobów więźniów KZ Gross-Rosen z filii w Iłowej (pow. żagański) i Trzebieniu (pow. bolesławiecki). W Czechach badania skoncentrują się na grobach więźniów, którzy zginęli podczas Marszów Śmierci w powiecie tachovskim na początku 1945 roku. Podobne miejsce będzie badane w zachodniej Polsce w powiecie żarskim.
Całość prac będzie realizowana głównie metodami niedestrukcyjnymi dla dziedzictwa materialnego. Wyniki badań miejsc represji zostaną zsyntetyzowane i zinterpretowane w porównaniu ze źródłami archiwalnymi i relacjami o dalszych skażonych krajobrazach Europy Środkowo-Wschodniej. Pozwoli to odkryć i zaprezentować elementy zaniedbanej materialności totalitarnego dziedzictwa XX wieku.

Projekt „Bioarcheologia i archeologia krajobrazów represji narodowo-socjalistycznych: Perspektywa Europy Środkowo-Wschodniej” będzie finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu OPUS 22 + LAP.