Architektura i wino w Europie Środkowej

Prezentuje ona 38 najciekawszych współczesnych winnic, które są godne uwagi nie tylko ze względu na swą architekturę, lecz także – w szerszym kontekście społeczno-kulturowym – na technologie produkcji wina. Wystawa obejmuje obiekty powstałe na terenie siedmiu wybranych krajów Europy Środkowej – Austrii, Włoch, Niemiec, Węgier, Słowacji, Słowenii, Czech i Moraw.

Dan Merta, kurator: Po raz pierwszy zacząłem zastanawiać się nad pomysłem wystawy prezentującej współczesną architekturę Europy Środkowej związaną z produkcją wina po odbyciu kilku podróży do Austrii, poświęconych oglądaniu architektury, a zwłaszcza odwiedzeniu wspaniałych terenów wokół Neusiedler See. Kolejnym impulsem była sławna wystawa WeinArchitektur zorganizowana w 2005 roku w wiedeńskim Architekturzentrum, na której zaprezentowano sześćdziesiąt austriackich winnic w kontekście ich nowego wspólnego stylu, pierwszorzędnej architektury i wzornictwa. To było prawie dziesięć lat temu. Teraz możemy spojrzeć wstecz, porównać, co się wydarzyło od tamtej pory, i zobaczyć, jak potężnym impulsem był w Austrii – i nadal jest w innych regionach produkcji wina w Europie Środkowej – boom w architekturze winnic.

Wspomniany przez kuratora „boom w architekturze winnic” rozpoczął się w drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku w Kalifornii. To właśnie wtedy Museum of Modern Art w San Francisco rozpisało konkurs na projekt nowego budynku dla winnicy Clos Pegase w kalifornijskiej Napa Valley. Zwycięzcą konkursu został architekt Michael Graves, który – według życzenia zleceniodawcy –  rozbudował projekt o dodatkową przestrzeń dla prezentacji kolekcji sztuki. Budowę Clos Pegase ukończono w 1987 roku, a jej imponująca, postmodernistyczna bryła szybko stała się wyznacznikiem  kierunku, w jakim podążyła architektura winnic w innych rejonach świata.

W Europie Środkowej pierwsze przykłady nowoczesnego kształtowania winnic pojawiły się pod koniec XX wieku, by w pełni rozwinąć się w pierwszej dekadzie nowego stulecia. Do ich tworzenia najzamożniejsi właściciele winnic postanowili zaprosić najlepszych światowych architektów:  m.in. Franka Gehry'ego, Normana Fostera, Richarda Rogersa, Álvaro Siza, Zahę Hadid i Renzo Piano.

Winnice zaprezentowane na wystawie „Architektura i wino w Europie Środkowej” to efekt subiektywnego wyboru jej kuratorów. Większość z nich to małe obiekty lub kameralne zespoły budynków w porównaniu z ogromnymi winnicami, takimi jak hiszpańskie i portugalskie bodega albo toskańskie cantine.

Dan Merta: Zaryzykowałbym stwierdzenie, że ta wystawa prezentuje najbardziej interesującą i postępową architekturę związaną z winem w wybranych przez nas regionach. Chcemy jednak pokazać nie tyle poszczególne winnice, ile zjawisko wyjątkowej współpracy światłych inwestorów i znakomitych architektów. Ich celem było stworzenie architektury niepowtarzalnej i oczywiście funkcjonalnej w ramach historycznego i krajobrazowego kontekstu. Ale jeszcze jednym istotnym wymiarem projektu jest to, że wysokiej klasy architektura winnicy może przyczynić się do dalszych interesujących przedsięwzięć w najbliższej okolicy.

Organizatorem wystawy „Architektura i wino w Środkowej Europie” jest Galeria Jaroslava Fragnera w Pradze. Towarzyszy jej publikacja, która zawiera przetłumaczone na język polski teksty kuratorów oraz katalog obiektów prezentowanych na wystawie. Ekspozycja została przygotowana we współpracy z Muzeum Architektury we Wrocławiu, Design Factory w Bratysławie i Centrum Architektury FUGA w Budapeszcie. Wystawa zostanie zaprezentowana we wszystkich tych instytucjach. Patronem projektu jest Karel Schwarzenberg, były Minister Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej.